Stare amerykańskie samochody na Kubie - Gdzie słońce dla nas wschodzi: Najfajniejszy blog o podróżowaniu

Kobiety 10/10, Rum 10/10, Samochody ?/10

Oglądając obrazki z Kuby, jako fan motoryzacji, zwłaszcza amerykańskiej, moje serce zawsze szybciej biło na widok ogromnych amerykańskich krążowników z lat 50. Liczyłem, że kiedyś będzie mi dane zweryfikować na żywo, czy jest to turystyczny chwyt marketingowy widoczny na każdej widokówce, czy może kubańska codzienność.

Już 10 sekund po wyjściu z terminala międzynarodowego lotniska Jose Marti w Hawanie pojawił mi się uśmiech na twarzy…

Uśmiech przerodził się w przysłowiowego banana od ucha do ucha gdy podjechał nasz transport.

Kuba motoryzacyjnym rajem

Na Kubie miłośnik klasycznej amerykańskiej motoryzacji poczuje się jak w raju.

Ale nie tylko amerykańskiej, jeżeli kręcą Cię Wołgi, Łady, Moskiwcze czyli wszystko, co ZSRR miało najlepsze to szybko zapełnisz kartę pamięci w aparacie.

Warto wspomnieć, że po Kubie jeździ więcej Fiatów 125p i 126p niż obecnie po Polsce 😉

Jeżeli zaś z jakiegoś powodu kręci Cię chińska motoryzacja, to też znajdziesz coś dla siebie. 🙂

Ale tak właściwie skąd taki misz masz? Czemu amerykańskie samochody to góra lata 50., no i skąd te wszechobecne Łady?

Żeby odpowiedzieć na te pytania trzeba zagłębić się choć odrobinę w postkolonialnej kubańskiej historii.

Amerykańskie samochody rozjechały Kubę

Wszystko zaczęło się na przełomie XIX i XX w. kiedy to w 1898 roku wybuchła wojna amerykańsko-hiszpańska o Kubę wygrana przez amerykanów. Po 3 latach starań, w 1902 roku Kuba stała się niepodległą republiką, zakończono dominację Hiszpanii. Niestety w nowo powstałej konstytucji Kuby pojawiły się kontrowersyjne zapisy ograniczające swobodę Kuby na rzecz Ameryki. Niektórzy uważali nawet, że Amerykanie zastąpili Hiszpanów w roli kolonizatora i wroga, Kuba stała się zależna od Amerykanów.

W latach 20. XX w. nastąpiły znaczące podwyżki światowych cen cukru co spowodowało powstanie praktycznie z dnia na dzień olbrzymich fortun.

Lata 40. i 50. to królowanie amerykańskiej mafii, korupcja i budowanie bardzo często nielegalnych majątków. Dodatkowo Kuba była centrum amerykańskiej rozrywki i turystyki.

Cały ten ciąg zdarzeń spowodował, że na wyspie królowało wszystko co amerykańskie, włącznie z motoryzacją. Piękne krążowniki Cadillaki, Buicki, Chevrolety, Fordy, Plymouthy, Dodge, czy Oldsmobile zapełniały kubańskie ulice.

Viva la revolución!

Początek końca amerykańskiego rozdziału to rewolucja przeprowadzona przez Fidela Castro i Che Guevarę w 1959 roku, zakończona obaleniem rządów Batisty popieranego przez USA. Wstępem do kropki nad i była nacjonalizacja majątku USA na wyspie w 1960 roku, a samą kropką było nałożenie w 1961 roku przez Stany pełnego embarga handlowego po zakończonej klęską inwazji w Zatoce Świń. Embargo przetrwało 11 prezydentów USA i trwa do dziś, a podczas rządów Trumpa nie zapowiada się, aby miało zostać zniesione.

Rewolucja w 1959 roku spowodowała koniec „sielanki” w relacjach z USA, amerykanie w pośpiechu opuszczali wyspę pozostawiając swoje majątki, w tym samochody. Dodatkowo nałożone embargo oznaczało zakaz importu nowych samochodów na Kubę, kończąc pewien etap historii.

Łada za cukier

Po nacjonalizacji majątku USA, Kuba straciła głównego odbiorcę cukru i potrzebowała go szybko zastąpić. Z racji tego, że lata 60. to czas dominacji dwóch mocarstw na świecie, USA i ZSRR oraz okres Zimnej Wojny, Kuba rozpoczęła swój 30-letni flirt z ZSRR. Flirt, który pozwolił jej przetrwać ciężki czas i sprawił, że do dziś po wyspie porusza się cała plejada pojazdów z bloku wschodniego: Łada, Zastawa, Wołga, Fiat, Kamaz, Tatra i cała masa takich, których nazw nawet nie potrafiłem odczytać.

No właśnie, Fiat, spotkamy 125p, ale zdecydowanie na ulicach widać więcej i są bardziej kolorowe 126p, czyli nasze poczciwe „maluchy”. Tom Hanks jako miłośnik „kaszlaka” byłby wniebowzięty.

Co ciekawe, Maluch, czyli samochód przez Kubańczyków nazywany „Polaquito”, świetnie się odnalazł między wielkimi amerykańskimi krążownikami i jest używany nawet jako taxi colectivos. 🙂

Do tego stopnia skradł serca kubańczyków, że przez najstarszy klub motoryzacyjny na Kubie, Amigos del Motor, został ogłoszony Samochodem Roku … 2016 😍. A według Associated Press polskie “maluchy” stają się kolejną pocztówkową wizytówką Kuby dla turystów z całego świata.

Kup Pan auto

Po rozpadzie ZSRR Kuba doświadczyła największego w XX wieku krachu gospodarczego, który został nazwany „okresem specjalnym w czasie pokoju”. PKB spadło o połowę, a dobra luksusowe praktycznie przestały funkcjonować. Kuba przetrwała ciężkie czasy i doczekała się nawet zmiany nieśmiertelnego przywódcy. Nowy prezydent, Raúl Castro w 2008 roku zapoczątkował wprowadzanie reform, zaczęło się od pozwolenia obywatelom na zakup telefonów komórkowych, a w kolejnych latach zajął się motoryzacją.

Wiecie, że na Kubie przez 55 lat nie sprzedano ani jednego nowego samochodu? Jak zapewne się domyślacie magiczny okres 55 lat trwał od wspomnianego już kilkukrotnie 1959 roku, aż do rewolucyjnych reform w 2014 roku, ale po kolei.

Kuba, rok 2011, władza zezwala mieszkańcom na kupowanie samochodów od siebie nawzajem. Wcześniej można było handlować tylko autami sprzed 1959 roku, czyli sprzed rewolucji. Określenie „pierwszy właściciel” brzmiało bardzo wiarygodnie 🙂 Oczywiście nic za darmo, liberalizacja przepisów w 2011 wiąże się z dodatkowymi opłatami, obie strony muszą zapłacić 4% podatek. Pozwolono na posiadanie więcej niż jednego samochodu, ale każdy kolejny to oczywiście wyższe podatki. Dodatkowo Kubańczycy, którzy opuszczali wyspę zyskali możliwość przekazania samochodu krewnym lub odprzedania go, wcześniej rekwirowało go państwo.

Kuba, rok 2014, styczeń. Następuje kolejna liberalizacja przepisów. Kubańczycy mogą zakupić nowe auto bez specjalnych rządowych zezwoleń! Oczywiście jest haczyk, rząd wprowadził nowe podatki i opłaty, przez co ceny nowych aut są o około 400 % wyższe niż w Europie. Nowy Peugeot 508 w 2014 roku kosztował na Kubie … 262 000 dolarów co po kursie z 02.01.2014 roku daje 794 000 zł! Kubańczycy „lawinowo” ruszyli do salonów i w pierwszym półroczu 2014 roku kupili aż 50 nowych samochodów. Niestety rynek wtórny również był pełen absurdalnych cen, Fiat Uno z 2002 za 18 000 dolarów czy Kia Picanto z 2011 za 40 000 dolarów.

Patrząc na te kosmiczne ceny należy pamiętać jeszcze o jednej kwestii, aby zakupić samochód należało wykazać, że pieniądze pochodzą z legalnego źródła. Nie jest to proste w momencie, kiedy średnia płaca w sektorze państwowym wynosi 20 dolarów…

W między czasie na Kubie znalazła się alternatywa dla drogich europejskich samochodów, czyli chińskie twory. Ulubione to Gelly i MG. Praktycznie wszystkie nowsze autobusy również są produkcji chińskiej z „krzaczkami” zamiast nazw 🙂

Koktajl amerykańsko-sowiecko-chiński

Nałożone przez amerykanów embargo dotyczyło i dotyczy oczywiście nie tylko nowych samochodów, ale i części zamiennych. Wyobraźcie sobie, że jest sobie wyspa pełna amerykańskich aut … do których nie można dostać części. Te auta przemierzają kubańskie drogi już ponad 60 lat, ale czy tak bezawaryjnie? Oczywiście, że nie! Z kilku samochodów zawsze można złożyć jeden. Jak wysiądzie silnik w fantastycznym Plymouth z 1955 roku to przecież ten od Łady czy Nissana też pasuje idealnie, a dodatkowo mniej pali.

Na problemy z zawieszeniem pomoże kowal, który wykuje nowe. Lampy ściąga się Chin, a tapicerka czasami wygląda jakby została uszyta z ceraty zabranej babci ze stołu. Kabriolet? Nie ma problemu, szlifierka w dłoń i już mamy wiatr we włosach (podczas rozszyfrowania samochodów i roczników okazało się, że mamy do czynienia z kabrioletem, który nigdy nie był kabrioletem).

Jestem pełen podziwu dla kubańskich mechaników – cudotwórców, którzy przy braku części i często narzędzi potrafią utrzymać samochody tyle lat na chodzie. Na dodatek nie byle jakim chodzie, bo taxi collectivos, czyli jeden z głównych środków transportu na Kubie, to w ponad 90% samochody amerykańskie, które przemierzają dziennie setki kilometrów.

Nie znaczy to, że wszystkie samochody są w nienagannym stanie. Patrząc na kubańskie ulice znajdziemy piękne cuda z błyszczącym lakierem, oślepiającymi chromami i idealną tapicerką, ale też potworki, które trzymałyby się tylko na taśmę klejąca, jeżeli byłaby oczywiście dostępna.

Bez względu na wygląd zewnętrzny mają cechę wspólną, towarzyszy im gigantyczny hałas i chmury czarnego dumy wydobywające się z rury wydechowej.

Piękne mimo wszystko, zatem samochody 10/10

Nie ważne jak wyglądały, czy były lśniące jakby dopiero wyjechały z fabryki, czy może były brzydkim kaczątkiem z minimalną zawartością lakieru w rdzy (nie na odwrót) i tak sprawiały, że uśmiech nie schodził mi z twarzy. Tym większy był mój podziw i szacunek do kierowców, mechaników jak wraz z przemierzaniem wyspy poznawaliśmy historię, która ukształtowała Kubę, Kubańczyków i kubańską motoryzację.

P.S. O kobietach i rumie będzie się jeszcze u nas przewijało więc śledźcie uważnie.

Specjalne podziękowania dla Mika Jaakkola, Tom Gibson i Andy Martin z grupy na Facebooku AACA Antique Automobile Club of America, którzy pomogli mi z modelami i latami produkcji samochodów.

Special thanks to Mika Jaakkola, Tom Gibson and Andy Martin from the Facebook group AACA Antique Automobile Club of America who helped me with car models and years of production.

Autor

Katarzyna Rudzka-Będzińska

Podróżniczka, blogerka, która nie odmawia żadnej okazji do wyjazdu. Ciągle nuci: „zabiorę Cię właśnie tam…”. Organizuje i przygotowuje wyprawy z obowiązkowymi wycieczkami fakultatywnymi. A później skrupulatnie je opisuje. W zgodzie ze swoimi przekonaniami wyszukuje opcje wege, eko i cruelty free. Dba o wkład do kategorii WegeTuJemy.